با وجود رشد سریع کتابهای دیجیتال و صوتی در سالهای اخیر، تازهترین گزارشهای جهانی نشان میدهد که کتاب کاغذی همچنان محبوبترین و پرفروشترین قالب نشر در ایران و جهان است و سهم اصلی بازار را در اختیار دارد.
برتری جهانی کتاب چاپی در برابر دیجیتال و صوتی
طبق آمارهای بینالمللی، هرچند فناوریهای نوین، دستگاههای مطالعه دیجیتال و پلتفرمهای صوتی رشد قابلتوجهی داشتهاند، اما کتاب چاپی هنوز پرطرفدارترین قالب نشر است. در آمریکا و اروپا، فروش صدها میلیون نسخه کتاب کاغذی، در برابر رشد محدود کتابهای دیجیتال و افزایش نسبی کتابهای صوتی، نشان از جایگاه تثبیتشده نشر چاپی دارد.
مطابق گزارش انجمن ناشران بریتانیا، ۷۸ درصد درآمد بازار کتاب این کشور مربوط به نسخههای چاپی است. همچنین در بریتانیا، درآمد کتابهای صوتی در سال ۲۰۲۴ به ۲۶۸ میلیون پوند رسیده که رشدی ۳۱ درصدی نسبت به سال گذشته را ثبت کرده است.
در آمریکا نیز بهگفته آسوشتیدپرس، تنها ۱۴ درصد درآمد بازار کتاب از نسخههای دیجیتال (الکترونیکی و صوتی) بهدست میآید و بخش اصلی فروش همچنان بر عهده فرمت چاپی است.
بررسی بازارهای جهانی؛ موفقیت پایدار کتاب چاپی
گزارشهای پابلیشرز ویکلی نشان میدهد کتابهای صوتی در گروه بزرگسالان با رشد چشمگیر ۳۱.۲ درصدی روبهرو بودهاند، اما این افزایش همچنان نتوانسته جایگاه قالب چاپی را تهدید کند.
بر اساس دادههای استاتیا، در اغلب بازارهای جهان، قدرت فروش کتاب الکترونیکی از کتاب چاپی کمتر است. تنها چین است که روند معکوسی را تجربه کرده و در سال ۲۰۲۴، ۲۷ درصد مردم آن کتاب الکترونیکی و فقط ۲۴ درصد کتاب چاپی خریدهاند.
ذائقه مخاطبان؛ چرا کتاب کاغذی محبوب مانده است؟
تحقیقات دانشگاهی نشان میدهد که تجربه حسی کتاب چاپی—لمس، بو، و امکان حاشیهنویسی—یکی از مهمترین دلایل ترجیح نسخه کاغذی است. دانشجویان در یک پژوهش اروپایی، «سهولت یادداشتبرداری» و «تمرکز بهتر هنگام مطالعه» را بزرگترین مزیتهای کتاب چاپی میدانند.
در مقابل، کتابهای دیجیتال هرچند حملونقل آسانتر، قابلیت جستجوی سریع و اثرات زیستمحیطی کمتر دارند، اما وابستگی به دستگاه الکترونیکی، خستگی چشم و حواسپرتی ناشی از اینترنت از مهمترین معایب آنهاست.
بازار کتاب در ایران؛ رشد دیجیتال اما سلطه چاپی
در ایران نیز کتاب دیجیتال محبوب شده، اما کتاب چاپی همچنان انتخاب نخست مخاطبان است. آمارها نشان میدهد در بهار ۱۴۰۴، ۲۷.۵ میلیون نسخه کتاب چاپ شده که نسبت به سال قبل رشد ۲۵ درصدی داشته است.
نتایج «نظرسنجی فرهنگ کتابخوانی» نیز اعلام میکند:
۵۲.۴ درصد مخاطبان کتاب چاپی، ۱۸.۵ درصد کتاب دیجیتال و ۱۱.۷ درصد کتاب صوتی را ترجیح میدهند.
در حوزه دیجیتال، چالشهایی مانند نقض حق نشر و کپی غیرقانونی، روند توسعه را کند کرده است. از سوی دیگر، افزایش قیمت کتاب نیز بر وضعیت بازار تأثیر گذاشته؛ بهطوریکه طبق آمار خانه کتاب، قیمت کتاب در شهریور ۱۴۰۴ نسبت به سال قبل ۴۳ درصد گرانتر شده است.
کدام قالب آینده نشر را میسازد؟
کارشناسان معتقدند آینده صنعت نشر نه در حذف کتاب کاغذی، بلکه در همزیستی هوشمندانه فرمت چاپی با الکترونیکی و صوتی است. ناشران با حفظ بازار چاپی و سرمایهگذاری هدفمند در حوزه دیجیتال، میتوانند ضمن پاسخگویی به تنوع سلیقه مخاطب، پایداری اقتصادی طولانیمدت صنعت نشر را تضمین کنند.
برای دنبالکردن تحلیلهای تازه حوزه نشر و بازار جهانی کتاب، همراه «خبرواژه» باشید.
