به گزارش خبرواژه، هم‌زمان با افزایش روزهای خاک‌آلود و تشدید آلودگی هوا در بسیاری از مناطق کشور، کارشناسان سلامت نسبت به پیامدهای گسترده این شرایط بر جسم و روان افراد هشدار داده‌اند. به‌گفته متخصصان، ترکیب ذرات معلق ریز، کاهش کیفیت هوا و افزایش آلاینده‌های شیمیایی می‌تواند علاوه بر مشکلات تنفسی، موجب اختلالات روانی قابل توجهی نیز شود. به همین دلیل، ارائه یک دستورالعمل جامع برای مراقبت از سلامت خانواده‌ها در چنین روزهایی ضروری‌تر از همیشه است.
راهنمای جامع حفظ سلامت در روزهای غبارآلود
آلودگی شدید هوا تنها به کاهش دید یا خاک‌گرفتگی سطح شهر محدود نمی‌شود؛ بلکه در این شرایط، بدن انسان به‌طور مستقیم با حجم زیادی از آلاینده‌ها در تماس قرار می‌گیرد. متخصصان می‌گویند رعایت برخی نکات کاربردی می‌تواند تا حد زیادی از آسیب‌ها جلوگیری کند.
- کاهش ترددهای غیرضروری: بهترین راه محافظت از سلامت در روزهای آلوده، خارج نشدن از منزل مگر در مواقع ضروری است. هر دقیقه حضور در فضای باز معادل ورود حجم زیادی از ذرات ریز به سیستم تنفسی است.
- استفاده از ماسک استاندارد N95: این ماسک‌ها تنها گزینه مؤثر برای جلوگیری از ورود ذرات معلق به ریه هستند. استفاده از ماسک‌های معمولی یا پارچه‌ای در هوای بسیار آلوده تأثیر کافی ندارد.
- بستن تمام منافذ ورودی هوا: حتی در خانه، آلودگی می‌تواند از درزهای پنجره‌ها وارد شود. استفاده از نوار درزگیر، پارچه، حوله نم‌دار یا حتی چسب می‌تواند تا حد زیادی کیفیت هوای داخل خانه را بهتر کند.
- خودداری از فعالیت ورزشی در بیرون: ورزش و فعالیت شدید باعث افزایش میزان هوای ورودی به ریه می‌شود و میزان دریافت آلاینده‌ها را چند برابر می‌کند.
- افزایش مصرف مایعات: نوشیدن آب، دمنوش‌های گرم، آب‌لیمو و چای سبز به دفع آلاینده‌ها از بدن کمک می‌کند و خشکی گلو و سرفه را کاهش می‌دهد.
- تغذیه مناسب مبتنی بر آنتی‌اکسیدان‌ها: میوه‌هایی مانند پرتقال، کیوی، انار، سیب و سبزیجاتی مثل اسفناج، کلم‌برگ و بروکلی از اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد ناشی از آلودگی هوا جلوگیری می‌کنند.
- پرهیز از روشن کردن بخورهای عطری، اسپند و شمع: هر نوع دود در فضای بسته ریه را تحریک و سطح آلودگی داخلی را افزایش می‌دهد.
- تهویه صحیح منزل: اگرچه باز کردن پنجره‌ها در هوای آلوده توصیه نمی‌شود، اما استفاده از دستگاه تصفیه هوا یا فیلترهای خانگی می‌تواند کیفیت هوای خانه را بهبود دهد.
- حمام کوتاه با آب ولرم: استحمام کوتاه پس از بازگشت به منزل می‌تواند اثرات ذرات نشسته روی پوست و مو را کاهش دهد و به احساس شادابی و تنفس بهتر کمک کند.
- افزایش مصرف غذاهای حاوی امگا ۳: ماهی سالمون، گردو، دانه کتان و روغن زیتون التهاب بدن را کاهش داده و مقاومت بدن در برابر آلودگی را بالا می‌برند.
تأثیرات روانی آلودگی هوا بر انسان؛ خطری که کمتر دیده می‌شود
روانشناسان معتقدند آلودگی هوا تنها یک تهدید جسمی نیست، بلکه می‌تواند بر خلق‌وخو، تمرکز، خواب و عملکرد ذهنی نیز اثر بگذارد. طبق ارزیابی کارشناسان، تماس مداوم با هوای آلوده موجب کاهش نشاط طبیعی بدن و اختلال در تنظیم هورمون‌های مرتبط با آرامش و شادابی می‌شود.
عوارض روانی شایع در هوای آلوده
- افزایش اضطراب، بی‌قراری و تحریک‌پذیری
- کاهش توان ذهنی و افت تمرکز
- اختلال خواب، کابوس شبانه یا دیر به‌خواب رفتن
- احساس خستگی، کرختی و نداشتن انرژی در طول روز
- افزایش احتمال افسردگی در افرادی که سابقه مشکلات روحی دارند
آسیب‌پذیری کودکان و نوجوانان
کودکان ازجمله گروه‌هایی هستند که بیشتر از دیگران تحت تأثیر قرار می‌گیرند. در روزهای آلوده، علائمی مثل پرخاشگری، افت تمرکز در مدرسه، کاهش توان یادگیری و بی‌حوصلگی در میان آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. همچنین، آلودگی شدید می‌تواند کیفیت خواب و اشتهای کودکان را مختل کند.
آسیب‌های مغزی و التهاب عصبی ناشی از آلودگی
ذرات بسیار ریز (PM2.5) قادرند از راه جریان خون وارد مغز شوند و به سلول‌های عصبی آسیب بزنند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که تماس طولانی‌مدت با این ذرات می‌تواند احتمال التهاب مغزی، ضعف حافظه و کاهش سرعت پردازش ذهنی را بالا ببرد.
- ایجاد التهاب در بافت عصبی
- کاهش اکسیژن‌رسانی صحیح به مغز
- افزایش احتمال سردردهای مداوم، گیجی و احساس سنگینی ذهن
کاهش رفاه روانی و اجتماعی در روزهای آلوده
بسیاری از افراد در چنین روزهایی احساس «فشار روانی»، «افت روحیه»، «بی‌حوصلگی» و «کاهش لذت از فعالیت‌های روزمره» را تجربه می‌کنند. این شرایط باعث می‌شود کیفیت زندگی در سطح فردی و خانوادگی کاهش پیدا کند.
جمع‌بندی
آلودگی هوا پدیده‌ای موقت نیست و اثرات آن می‌تواند در کوتاه‌مدت و بلندمدت بر سلامت جسمی و روانی افراد تأثیر بگذارد. رعایت نکات بهداشتی، تغذیه مناسب، کاهش حضور در فضای باز و استفاده از ماسک‌های استاندارد از مهم‌ترین اقداماتی هستند که می‌توانند به محافظت از سلامت خانواده‌ها کمک کنند. آگاهی و پیشگیری همیشه بهترین راه مقابله با آلاینده‌هاست.
برای دریافت تازه‌ترین هشدارهای سلامت، توصیه‌های تخصصی و گزارش‌های دقیق درباره وضعیت آلودگی هوا، همین حالا به خبرواژه سر بزنید و از جدیدترین اطلاعات روز باخبر شوید.
