به گزارش خبرواژه، یافته‌های یک پژوهش جدید نشان می‌دهد قرارگرفتن کودکان در شرایط جنگ، آوارگی و تنش‌های شدید محیطی تنها بر وضعیت روحی و جسمی آن‌ها اثر نمی‌گذارد، بلکه می‌تواند به لایه‌های عمیق‌تری از بدن، یعنی سطح فعالیت ژن‌ها و فرآیندهای مرتبط با DNA نیز نفوذ کند. این نتایج، نگاه تازه‌ای به اثرات درازمدت بحران‌های انسانی بر نسل‌های جوان ارائه می‌دهد.
پژوهشگران در این مطالعه برای نخستین‌بار نمونه‌های بزاق بیش از ۱۵۰۰ کودک آواره سوری را بررسی کردند؛ کودکانی که سال‌ها در کمپ‌های موقت لبنان زندگی کرده و با شرایط دشوار زندگی دست‌وپنجه نرم کرده‌اند. بیشتر آن‌ها دوره‌های مهم رشد را در محیطی پر از ناامنی، کمبود امکانات، ترس‌های روزمره و بی‌ثباتی عاطفی سپری کرده بودند؛ شرایطی که به اعتقاد دانشمندان می‌تواند الگوی عملکرد ژنتیکی را تحت‌تأثیر قرار دهد.
تغییراتی فراتر از آسیب‌های معمول جنگ
بر اساس گزارش خبرواژه، آنچه این مطالعه را برجسته می‌کند، بررسی تغییراتی است که «بدون دست‌زدن به ساختار DNA» اتفاق می‌افتد اما بر فعالیت ژن‌ها اثر می‌گذارد. این تغییرات که در دانش ژنتیک به آن «تنظیم اپی‌ژنتیک» گفته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که بدن در واکنش به شرایط سخت، مواد شیمیایی خاصی به ژن‌ها اضافه یا از آن‌ها حذف می‌کند. این اضافه و کم شدن‌ها می‌توانند تعیین کنند که برخی ژن‌ها فعال‌تر شوند یا حتی برای مدتی طولانی خاموش بمانند.
کودکانی که تجربه جنگ و آوارگی را دارند، معمولاً با استرس مزمن، سوءتغذیه، فقدان امنیت روانی و اختلال در چرخه خواب مواجه‌اند؛ عواملی که همگی می‌توانند محرک‌های قوی برای تغییرات اپی‌ژنتیکی باشند. پژوهشگران معتقدند این تغییرات حتی اگر به DNA آسیب مستقیم نزنند، توانایی تأثیرگذاری بر سلامت جسمی و روانی فرد را در سال‌های آینده دارند.
اثرات احتمالی این تغییرات بر سلامت آینده کودکان
دانشمندان هشدار می‌دهند که این دست از تغییرات ممکن است پیامدهایی همچون کاهش مقاومت سیستم ایمنی، افزایش احتمال ابتلا به اختلالات اضطرابی، کاهش توان شناختی، اختلالات یادگیری و حتی تغییر در نحوه واکنش بدن به عوامل استرس‌زا را به‌دنبال داشته باشد. اگرچه همه این پیامدها قطعی نیستند، اما نشانه‌ها حاکی از آن است که کودکانی که سال‌های حساس رشد را در دل بحران می‌گذرانند، بیشتر در معرض چنین خطراتی قرار می‌گیرند.
نکته مهم این است که برخلاف تصور عمومی، پیامدهای جنگ فقط در همان سال‌های رخداد محدود نمی‌شود. نشانه‌های ژنتیکی می‌توانند سال‌ها در بدن باقی بمانند و حتی در بزرگسالی به شکل مشکلات جسمی یا روانی خود را نشان دهند. به همین دلیل، کارشناسان تأکید دارند که آسیب‌های پنهان جنگ بسیار عمیق‌تر از آن چیزی است که در ظاهر دیده می‌شود.
اهمیت توجه جهانی به سلامت نسل‌های جنگ‌زده
پژوهش جدید بار دیگر ثابت می‌کند که جنگ پیامدهایی دارد که از مرزهای مرئی و قابل مشاهده فراتر می‌رود. در شرایطی که میلیون‌ها کودک در نقاط مختلف جهان تجربه جنگ و بی‌خانمانی دارند، توجه به سلامت روانی، جسمی و ژنتیکی آن‌ها موضوعی حیاتی است. ارائه حمایت‌های روانی ـ اجتماعی، ایجاد محیط‌های امن آموزشی و درمانی، و فراهم‌کردن دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی پایدار می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از تشدید این اثرات بلندمدت ایفا کند.
متخصصان معتقدند زمانی که کودکان در شرایط امن و حمایت‌شده قرار گیرند، بدن و ذهن آن‌ها فرصت بازیابی پیدا می‌کند و احتمال برگشت‌پذیری تغییرات اپی‌ژنتیکی بیشتر می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که هر اقدامی در جهت بهبود شرایط زندگی کودکان جنگ‌زده، می‌تواند تأثیری واقعی و پایدار بر آینده آن‌ها داشته باشد.
جمع‌بندی
در مجموع، این مطالعه که به نقل از خبرواژه منتشر شده، پرده از لایه‌ای پنهان از آسیب‌های جنگ برمی‌دارد؛ لایه‌ای که نه در چهره کودکان دیده می‌شود و نه در شرایط ظاهری کمپ‌ها. تأثیر جنگ بر نشانه‌های ژنتیکی کودکان نشان می‌دهد که بحران‌هایی مانند جنگ، نسل امروز و آینده را با چالش‌هایی طولانی‌مدت مواجه می‌کند؛ چالش‌هایی که تنها با حمایت، آگاهی و برنامه‌ریزی صحیح قابل مدیریت هستند.
برای آگاهی بیشتر درباره پیامدهای جنگ بر سلامت کودکان و مطالعه گزارش‌های جامع‌تر، پیشنهاد می‌کنیم دیگر مطالب مرتبط را در وب‌سایت خبرواژه دنبال کنید. با اشتراک‌گذاری این موضوع، می‌توانید سهمی در افزایش آگاهی عمومی و حمایت از نسل‌های آسیب‌دیده داشته باشید.
