گیاه اشنه (Lichen)، یکی از گیاهان دارویی و معطر با قدمتی کهن در طب سنتی، به دلیل ترکیبات منحصر به‌فرد و خواص درمانی فراوان، توجه بسیاری از متخصصان گیاه‌درمانی را به خود جلب کرده است. این خزه خوشبو که عمدتاً بر روی درختانی همچون بلوط، گردو و صنوبر می‌روید، در گذشته هم به‌عنوان دارو و هم به‌عنوان خوشبوکننده کاربرد داشته است. در این مقاله از خبرواژه به بررسی جامع مزایا و طریقه مصرف این گیاه ارزشمند می‌پردازیم.
گیاه اشنه چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
اشنه نوعی خزه است که به شکل رشته‌های باریک و گاهی پهن روی شاخه‌های درختان رشد می‌کند. این گیاه در رنگ‌های سفید و سیاه دیده می‌شود که نوع سفید آن مرغوب‌تر، معطرتر و دارای خواص دارویی بیشتری است. اشنه‌هایی که روی درختان بلوط و گردو می‌رویند از کیفیت بالاتری برخوردارند.
این گیاه دارای ماده‌ای به نام لیکنین (نوعی نشاسته) است که به آن ارزش غذایی و خواص دارویی می‌بخشد. در مناطق شمالی ایران، با نام‌هایی مانند آلک، دوآله یا دوآلک شناخته می‌شود و در طب سنتی، طبیعت آن سرد و خشک عنوان شده است.
۱۱ خواص دارویی و درمانی گیاه اشنه
۱. تقویت قلب و اعصاب
اشنه خاصیت مفرح و تقویت‌کننده قلب دارد. مصرف دم‌کرده آن با عسل برای کاهش اضطراب، رفع خفقان، درمان صرع و تقویت اعصاب بسیار مؤثر است.
۲. بهبود عملکرد گوارش
این گیاه با تقویت معده، رفع نفخ، درمان یبوست و تسکین تهوع، به بهبود عملکرد سیستم گوارشی کمک می‌کند. خاصیت قابض آن برای درمان اسهال نیز مؤثر است.
۳. درمان سنگ کلیه و مثانه
دم‌کرده اشنه در کاهش دردهای کلیوی و کمک به دفع سنگ‌های مثانه مفید واقع می‌شود.
۴. بهبود دردهای کبدی و طحال
اشنه یکی از گیاهان بازکننده انسدادهای کبد و طحال بوده و در تسکین دردهای مربوط به این اندام‌ها نقش مؤثری دارد.
۵. خواص مخصوص بانوان
نشستن در آب دم‌کرده اشنه به تنظیم عادت ماهیانه، کاهش دردهای رحمی و درمان اختناق رحم کمک می‌کند. بخور آن نیز در درمان این مشکلات مؤثر است.
۶. تسهیل خواب در کودکان
خیساندن اشنه در سرکه و استفاده از آن باعث ایجاد خاصیت خواب‌آور ملایم، به‌ویژه برای کودکان، می‌شود.
۷. درمان التهابات چشمی
چکاندن قطره‌ای از آب خیسانده اشنه در چشم، التهاب و حرارت چشم را کاهش می‌دهد و برای رفع قرمزی چشم مفید است.
۸. رفع بوی بد بدن و ترمیم زخم‌ها
پاشیدن پودر اشنه در نواحی مانند زیر بغل بوی نامطبوع را از بین می‌برد. ضماد آن نیز بهبود سوختگی و زخم‌های پوستی را تسریع می‌کند.
۹. خاصیت پادزهر بودن
در طب سنتی توصیه شده که اشنه می‌تواند اثر زهر عقرب و دیگر گزندگان را خنثی کند.
۱۰. تسکین سردرد و مشکلات عصبی
بخور یا دود کردن اشنه برای درمان صرع، سکته و سردرد مؤثر است. استفاده از آن در بینی نیز در رفع اختناق رحم کاربرد دارد.
۱۱. کمک به لاغری
اگرچه شواهد مستقیمی در مورد کاهش وزن با اشنه وجود ندارد، اما خواص گوارشی و رفع یبوست آن می‌تواند روند لاغری را تسهیل کند.
طریقه مصرف گیاه اشنه
- مصرف داخلی: دم‌کردن ۱۲ گرم از اشنه خشک‌شده به‌صورت چای برای تقویت قلب و اعصاب، همچنین خیساندن در سرکه برای خواب‌آوری مخصوص کودکان.
- مصرف موضعی: پماد یا ضماد اشنه برای سوختگی، استفاده از پودر اشنه برای رفع بوی بدن، بخور برای سردرد، و شست‌وشو در آب دم‌کرده برای تسکین دردهای رحمی.
عوارض و هشدارهای مصرف
مصرف بیش از ۱۲ گرم در روز ممکن است باعث آسیب به روده‌ها شود. مصرف آن باید زیر نظر متخصص طب سنتی باشد. برای کاهش عوارض گوارشی، می‌توان آن را همراه با انیسون استفاده کرد.
جمع‌بندی
گیاه اشنه یکی از گنجینه‌های طبیعت با فواید درمانی متنوع برای دستگاه‌های گوارشی، عصبی، کبدی و حتی پوست است. با وجود خواص گسترده، استفاده از آن باید به‌صورت کنترل‌شده و آگاهانه انجام شود. اگر به طب سنتی علاقه‌مند هستید، گیاه اشنه می‌تواند گزینه‌ای ارزشمند در رژیم سلامت طبیعی شما باشد.
