به گزارش خبرواژه، تازه‌ترین گزارش‌های جهانی در سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد ایران در صدر فهرست کشورهایی قرار گرفته که بیشترین میزان مصرف آنتی‌بیوتیک را دارند. کارشناسان هشدار می‌دهند که حدود نیمی از این داروها در کشور بدون تجویز پزشک و پایه علمی مصرف می‌شوند؛ موضوعی که می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای سلامت جامعه در پی داشته باشد.
افزایش نگران‌کننده مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک در ایران
بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک در ایران به سطحی رسیده که حتی از کشورهای صنعتی با جمعیت بالاتر نیز پیشی گرفته است. بسیاری از مردم با مشاهده کوچک‌ترین نشانه‌های سرماخوردگی، تب یا گلودرد به داروخانه مراجعه کرده و بدون نسخه اقدام به خرید آنتی‌بیوتیک می‌کنند. این رفتار نادرست سبب می‌شود باکتری‌ها نسبت به دارو مقاوم شوند و در نتیجه، اثربخشی داروها در درمان عفونت‌های واقعی کاهش یابد.
مقاومت میکروبی؛ تهدید خاموش قرن ۲۱
به گفته متخصصان، مقاومت میکروبی یکی از مهم‌ترین تهدیدهای سلامت در قرن حاضر است. زمانی که بدن انسان بیش از اندازه در معرض آنتی‌بیوتیک قرار گیرد، باکتری‌ها یاد می‌گیرند چگونه از خود در برابر دارو دفاع کنند. این مسئله نه‌تنها روند درمان بیماری‌ها را دشوارتر می‌کند، بلکه هزینه‌های درمانی و طول مدت بستری بیماران را افزایش می‌دهد.
دکتر ناصری، متخصص بیماری‌های عفونی، در گفت‌وگو با خبرواژه گفت: «در سال‌های اخیر شاهد افزایش بیماران مبتلا به عفونت‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک بوده‌ایم. این موضوع نتیجه مستقیم مصرف خودسرانه داروهاست. اگر این روند ادامه یابد، ممکن است در آینده حتی درمان‌های ساده و رایج نیز با شکست روبه‌رو شوند.»
پیامدهای خطرناک مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک
مصرف غیرعلمی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند به نابودی باکتری‌های مفید بدن منجر شود. این باکتری‌ها نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی و تعادل گوارشی دارند. از بین رفتن این باکتری‌ها ممکن است موجب بروز مشکلاتی مانند اسهال، عفونت‌های قارچی، اختلالات روده‌ای و ضعف عمومی بدن شود. همچنین، برخی مطالعات نشان داده‌اند که استفاده مکرر از آنتی‌بیوتیک‌ها در دوران کودکی می‌تواند بر رشد و عملکرد سیستم ایمنی در بزرگسالی تأثیر منفی بگذارد.
نقش آموزش و نظارت در کنترل مصرف دارو
کارشناسان تأکید دارند که برای مهار این بحران، باید فرهنگ مصرف دارو در جامعه اصلاح شود. آموزش عمومی از طریق رسانه‌ها، مدارس و مراکز درمانی می‌تواند نقش مؤثری در تغییر رفتار مردم داشته باشد. از سوی دیگر، لازم است نظارت بر فروش آزاد دارو در داروخانه‌ها تشدید شود تا داروهای آنتی‌بیوتیکی تنها با نسخه پزشک در اختیار بیماران قرار گیرد.
وزارت بهداشت نیز اعلام کرده است که طرحی جامع برای پایش الگوی مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور در دست اجرا دارد. این طرح شامل ثبت الکترونیکی نسخه‌ها، محدود کردن تجویزهای غیرضروری و افزایش آگاهی پزشکان درباره مقاومت دارویی است. در عین حال، کارشناسان معتقدند بدون مشارکت مردم، هیچ برنامه‌ای به تنهایی قادر به مهار این روند نخواهد بود.
راهکارهای پیشنهادی برای کاهش مصرف بی‌رویه
- مشورت با پزشک پیش از مصرف هرگونه داروی آنتی‌بیوتیک
- کامل کردن دوره درمان تجویزشده و پرهیز از قطع زودهنگام دارو
- خودداری از مصرف داروی باقی‌مانده از دوره‌های درمان قبلی
- افزایش آگاهی عمومی درباره خطر مقاومت میکروبی
- تقویت نظارت دارویی بر داروخانه‌ها و بازار غیررسمی
نتیجه‌گیری
قرار گرفتن ایران در رتبه اول مصرف آنتی‌بیوتیک در جهان، نشانه‌ای جدی از ضعف فرهنگ مصرف دارو و کمبود آگاهی عمومی است. اگرچه برنامه‌هایی برای کنترل این وضعیت در حال اجراست، اما بدون همکاری مردم و تغییر نگرش عمومی، دستیابی به موفقیت ممکن نخواهد بود. آنتی‌بیوتیک دارویی حیاتی است، نه قرصی برای هر درد؛ باید آن را با آگاهی و تنها در صورت نیاز مصرف کرد.
برای آشنایی با تازه‌ترین یافته‌های پزشکی درباره مقاومت دارویی و ایمنی بدن، دیگر مطالب بخش سلامت خبرواژه را مطالعه کنید.
